گیاه مرجان Euphorbia milii گونه ای از گیاهان گلدار است که به جنس Euphorbia و خانواده Euphorbiaciae و راسته Malpighiales تعلق دارد.
معرفی گیاه - مرجان Crown of thorns
گیاه مرجان Euphorbia milii گونه ای از گیاهان گلدار است که به جنس Euphorbia و خانواده Euphorbiaciae و راسته Malpighiales تعلق دارد و بومی کشور ماداگاسکار است. گیاه مرجان در واقع نوعی گیاه گوشتی (برگهای آبدار) است که در زادگاه خود به شکل بوته ای رونده تا حدود 1.8 متر ارتفاع می یابد اما زمانی که به شکل گلدانی پرورش می یابد حدود 90-60 سانتیمتر ارتفاع خواهد داشت. ساقه های گیاه مقطع گرد و مدور ندارند بلکه 7-5 وجه دارند و بر روی آنان تیغهایی به طول 3 سانتیمتر وجود دارد که با کمک این تیغها می تواند به قیم و یا سایر گیاهان متصل شوند.
برگهای جدید گیاه بر روی ساقه های جوان و جدید گیاه شکل می گیرد و بنابراین قسمتهای مسن تر گیاه به تدریج چوبی و کم برگ خواهد شد. برگها حدود 3.5 سانتیمتر طول و 1.5 سانتیمتر عرض دارد. گلها کوچک هستند و قسمت رنگین گلها در واقع برگه های کوچکی Bracts به عرض حدود 12 میلیمتر هستند که جلب توجه می کنند و به رنگهای قرمز ، صورتی و سفید وجود دارند و رنگ قرمز آن متداولتر از سایر رنگهای این گیاه است. البته باید خاطر نشان کرد انواعی امروزه وجود دارند که از طریق روش دو رگه گیری اصلاح نژاد شده اند و گلهای بزرگتری و بیشتری دارند این انواع با نام دورگه های تایلندی Thai hybrids شناخته می شوند و رنگهای قرمز، صورتی ، کرم و زرد رنگ دارند. گلها در دسته های 2 الی 8 تایی شکوفا می شوند طبق اعتقادات چینی ها زمانی که این گیاه در دسته گل خود 8 عدد گل تولید کند برای صاحبش شانس خواهد آورد! این گیاه در سراسر سال می تواند گل دهد. اما در مقاطعی از سال بیش از سایر زمانها گلدهی خواهد داشت. شیره این گیاه سمی است و در هنگام دست زدن به این گیاه باید مراقب پوست دست خود باشید. نامهای انگلیسی این گیاه Crown of thorns,Christ plant , Christ thorn است زیرا بر اساس برخی از افسانه ها این گیاه همانی است که به عنوان تاج خاردار بر روی سر حضرت مسیح گذاشته شد. این گیاه در محیط ما مرجان و گاهی فرفیون خوانده می شود. گیاه مرجان گیاهی سرسخت است که نگهداری نسبتا آسانی دارد و می توان برای مدت طولانی آنرا در محیط خانه نگهداری و از زیبایی آن بهره مند شد.
آبیاری: زمانی آبیاری این گیاه را انجام دهید که سطح خاک تا عمق 5-2.5 سانتیمتر خشک شده باشد در طی فصل رشد فاصله زمانی آبیاری با توجه به گرمای هوا متفاوت است اما در طی فصول سرد و زمانی که گیاه رشد چندانی ندارد آبیاری هر 3-2 هفته یکبار انجام می شود. در زمان آبیاری از آب ولرم با دمای حدود 20 درجه استفاده کنید. وجود رطوبت ماندگار در خاک منجر به پوسیدگی ریشه و طوقه گیاه (محل اتصال ساقه ها به ریشه) می شود و گیاه از بین خواهد رفت.زمانی که به گیاه آب می دهید مقدار آب باید به اندازه ای باشد که حتما آب از منافذ زیر گلدان خارج شود زیرا این کار علاوه بر رسیدن رطوبت کافی به ریشه ها منجر به خروج عناصر و املاح اضافی از اطراف ریشه ها خواهد شد.اما مقدار این آب نباید زیاد باشد. هر قدر در مصرف آب زیاده روی شود بخصوص زمانی که دمای هوا حدود 27-24 درجه است خطر از دست دادن این گیاه بیشتر خواهد شد. اما به گیاه خشکی نیز ندهید. رسیدن رطوبت مورد نیاز گیاه به ریشه های آن، منجر به رشد مناسب و گلدهی خوب آن خواهد شد. با افزایش دمای محیط و گرمتر شدن هوا می توان آبیاری گیاه را نیز بیشتر کرد . همچنین اگرچه وجود رطوبت در هوا به رشد و لطافت این گیاه کمک می کند اما غبارپاشی و ماندگاری آب بر روی برگهای گیاه احتمال شیوع بیماری قارچی بخصوص بوترتیس و سفیدک پودری را افزایش می دهد و لزومی به انجام این کار نیست اما در روزهای گرم تابستان و برای افزایش رطوبت هوا می توان از روش زیرگلدانی حاوی سنگریزه و آب استفاده کنید. یعنی یک زیرگلدانی را از سنگ ریزه(قلوه سنگهای کوچک ) پر کنید و سپس تا نیمه آن آب بریزید. گلدان را بر روی سنگریزه ها قرار دهید اما توجه کنید که هرگز کف گلدان با آب موجود در زیرگلدانی در تماس نباشد. آب موجود در زیرگلدانی به تدریج تبخیر شده و موجب افزایش رطوبت هوا می شود.
نور : این گیاه نور مستقیم آفتاب و محیط روشن و پر از نور را دوست دارد به شرطی که در این مسئله بخصوص در روزهای گرم سال زیاده روی نشود. به بیان دیگر هر مقدار که هوا خنک تر باشد ، بیشتر می توان از نور مستقیم آفتاب بهره گرفت و در سراسر روز گیاه در زیر نور مستقیم افتاب باشد اما در روزهای گرم تابستان بهتر است که گیاه را از آفتاب بعد از ظهر محافظت کرد اما توجه داشته باشید که در چنین روزهایی نیز گیاه باید حداقل به 6 ساعت نور مستقیم آفتاب دسترسی داشته باشد کمبود نور در محیط منجر به کم رنگ شدن گلها ، عدم شکل گیری گلها و ریزش برگها می شود. توجه داشته باشید که وجود نور در طی شب(وجود لامپهای با شدت نور زیاد در مکان نگهداری گیاه در طی شب) می توان منجر به شکل گیری خارهای فراوان در قسمت بالای گیاه و عدم گلدهی مناسب این گیاه شود.
دما: به طور کل این گیاه محیط گرم را دوست دارد و در چنین محیطی رویش برگها و گلدهی صورت می گیرد. بهترین دما برای رشد این گیاه 32-24 درجه سانتیگراد است اما این گیاه در طیف نسبتا وسیعی از دما یعنی از 4 درجه تا 40 درجه سانتیگراد زنده می ماند. هر مقدار که دما بیشتر باشد از گلدهی گیاه کاسته میشود و برای زنده ماندن گیاه بهتر است که بخصوص در قسمت بعداز ظهر از مقداری سایه بهره مند شود. با پایین رفتن دما نیز ریزش برگهای گیاه شدت می یابد اما گیاه تا 4 درجه نیز زنده می ماند اما اصولا زمانی که دمای هوا به 10درجه رسید گیاه را به محل گرمتری منتقل کنید.نکته جالب در مورد این گیاه این است که اگر این گیاه را در محیطی با دمای یکنواخت نگه داریم از گلدهی آن کاسته میشود بنابراین اگر در طی زمستان آنرا در دمای حدود 13 درجه سانتیگراد نگه داریم به گلدهی این گیاه کمک می شود.
خاک : در مورد خاک سخت گیر نیست اما بهتر است که خاک زهکش مناسب داشته باشد تا مانع از ماندگاری طولانی مدت آب در اطراف ریشه های گیاه شود مثلا مخلوطی از خاک معمولی+خاک برگ+ شن به نسبت مساوی و یا یک قسمت شن درشت+ نصف قسمت کوکوپیت + نصف قسمت ورمی کمپوست و یا کود بسیار پوسیده گاوی استفاده کرد برای این گیاه مناسب است. در مورد کوددهی نیز باید گفت وجود نیتروژن و فسفر به رشد رویشی (تولید ساقه و برگ) و رشد زایشی (تولید گل ) کمک می کند اما اگر در مصرف این عناصر زیاده روی شود نتیجه آن گلدهی کم و بلندی و نازکی ساقه های جوان است . برای کود دهی از بهار تا پاییز می توان هر دو هفته یکبار از کود ملایم و با نصف غلظت معمول کود استفاده کرد.فرمول 5-10-5 یکی از فرمولهای مناسب برای این گیاه است . تعویض این گیاه را می توان هر ساله و یا هر دو سال یکبار انجام داد .بهترین زمان تعویض گلدان این گیاه در تابستان است زمانیکه رشد رویشی گیاه در وضیعت خوبی است . بعد از تعویض گلدان این گیاه را تا حدود 2 روز آب ندهید.
تکثیر: استفاده از قلمه این گیاه یکی از راه های تکثیر آن است . در طی فصول بهار و تابستان می توانید از قسمت انتهایی ساقه های جوان قطعاتی به طول 10-7 سانیتمتر جدا کنید و انتهای قلمه ها را در آب قرار دهید تا جریان شیره سفید از قلمه ها متوفق شود سپس قلمه ها را برای 4-3 روز درمکانی خشک و به دور از نور آفتاب قرار دهید تا خشک شوند. روش دیگری هم وجود دارد و آن این است که بعد از جدا کردن قلمه برای چند دقیقه انتهای آن را در آب گرم قرار دهیم تا جریان شیره متوقف شود و بعد یک روز در مکانی خشک و به دور از نور مستقیم آفتاب قرار دهمی تا رطوبت اضافه خشک شود و سپس آنرا در بستر ریشه زایی بکاریم. سپس این قلمه را در بستری بسیار سبک همانند شن + پرلایت که کمی مرطوب است بکارید و گلدان محتوی قلمه ها را در مکانی روشن اما به دور از نور خورشید و دمای حدود 20 درجه قرار دهید. ریشه زایی این قلمه ها ممکن است تا دو ماه طول بکشد. کاشت بذرها روش دیگر تکثیر این گیاه است البته اگر گیاه بعد از تولید گل بذر نیز تولید کند. زیرا برای انجام عمل گرده افشانی و تولید بذر شما به دو یا چند گیاه احتیاج دارید. زیرا گلهای این گیاه در چند روز اول زندگی خود یعنی زمانی که جوان هستند نقش گل ماده را دارند زیرا قسمتهای ماده فعال است و بعد که سن گل بیشتر می شود قسمتهای نر گل که مسئول تولید گرده هستند فعال می شوند بنابراین برای گرده افشانی یک گل در زمانی که قسمت مادگی آن فعال است نیاز به گلهای مسن تر داریم که باید در مجاورت این گل قرار داشته باشند به همین دلیل داشتن چندین گیاه در کنار هم که گلهایشان از نظر زمانی در مقاطع مختلفی هستند برای انجام عمل گرده افشانی و تشکیل شدن بذرها لازم است همچنین گرده افشانی یا باید دستی انجام شود و یا فعالیت حشراتی مانند زنبور عسل انجام گیرد. بذ را باید در شن مرطوب در بهار کاشت و حرارت خاک 16-13 درجه سانتیگراد مناسب است . از زمان کاشت بذر تا گلدهی گیاه 8-5 ماه طول می کشد.
هرس: به طور کل توجه داشته باشید که در صورت قطع ساقه و یا برگ گیاه شیره ای سفید رنگ از محل برش بیرون می آید که سمی است و بخصوص باید مانع از تماس آن با چشمها شد.همچنین برای محافظت دستان خود در برابر شیره این گیاه و تیغهای آن حتما قبل از انجام عمل هرس دستکش مخصوص باغبانی دستتان کنید. از آنجایی که این گیاه رشدی آهسته دارد بنابراین گیاهان جوان را تا سال سوم لازم نیست که هرس کنیم. در مورد گیاهان بالغ و بزرگ، هرس این گیاه دو هدف دارد یکی تحریک رشد ساقه های جوان است زیرا با بزرگ شدن گیاه قسمت های پایین ساقه عاری از برگ می شود و بهتر است که رشد ساقه های جوان که برگ نیز دارند تحریک شود و هدف دوم هرس زمانی است که شاخه ها خشکیده و آسیب دیده هستند و یا در مرکز گیاه ازدحام شاخسار وجود دارد. برای مورداول یعنی رشد شاخهای جانبی می توان در فصل بهار ساقه های مسن را تا نصف ارتفاع آنان کوتاه کرد . اما توجه داشته باشید که بیشتر از نصف ارتفاع گیاه را کوتاه نکنید و در این کار شدت عمل به خرج ندهید . در مورد دوم یعنی قطع شاخه های خشکیده و یا شاخه هایی است که موجب ازدحام بیش از اندازه مرکز گیاه شده اند ، می توان شاخه ها از نزدیکی سطح خاک قطع کرد. به یاد داشته باشید که این گیاه به هرس سالیانه نیاز ندارد و هر 3-2 سال یکبار برای هرس این گیاه باید اقدام کرد.
آفات و بیماری:آفات زیادی به این گیاه حمله نمی کنند و گاهی شته ، شپشک و یا کنه های تارعنکوبتی و تریپس مشاهده میشوند که امکان فعالیت دو مورد آخر بیش از سایرین است. در مورد این گیاه بیماریها بیش از آفات مشکل ساز هستند و زمانی شیوع می یابند که شرایط نگهداری گیاه مناسب نباشد. بیماری هایی مانند لکه برگی های قارچی و یا باکتریایی ، پوسیدگی ریشه ساقه و با عامل فوزاریوم و ریزوکتونیا و یا سوختگی بوترتیس گلها از جمله بیماریهای شایع این گیاه هستند.
