معرفی گیاه - اشینانتوس (اشیانتوس)

این گیاه با نام علمیAeschynanthus speciosus  به خانواده Gesneriaceae و راسته Lamiales تعلق دارد و بومی جنوب شرقی قاره آسیا بخصوص کشور اندونزی است. اشینانتوس ساقه‌هایی بلند به طول 90-60 سانتیمتر دارد که گلها در انتهای آنان شکل می‌گیرد و بسیار مناسب کاشته شدن در سبدهای گل آویخته هستند. البته می‌توان ساقه‌ها را بر روی قیم نیز هدایت کرد اما به ساقه‌های آویخته گیاه گلدهی بهتری خواهند داشت.

نمونه‌های مختلفی از اشینانتوس مورد کاشت و پرورش قرار می‌گیرد که سه گونه از متداولترین آنان عبارتند از :

 گونه A. radican   طول ساقه‌هایش به 1.5 متر نیز می‌رسد. برگها 8-4 سانتیمتر و گلها 7-5 سانتیمتر طول دارند. گلها معمولا قرمز رنگ و با گردنی زرد رنگ هستند و کاسه گل نیز قرمز تیره است که گل از میان آن بیرون می‌آید.

گونه A. speciosus این گیاه برگهایی سبز تیره به طول 10 سانتیمتر و عرض 3.8 سانتیمتر و گلهایی به طول 10 سانتیمتر دارد. گلها در خوشه‌هایی که حاوی 20-6 گل است شکوفا می‌شوند.رنگ قسمت بالای گلها گلها نارنجی-زرد الی قرمز - نارنجی است و قسمت درونی آنان قرمز و گردن آنان تا حدودی زرد رنگ است.

گونه A. pulcherکه از نظر ظاهری شبه به A. radican است و گردن گل سبز روشن می‌باشد و  گلهایی قرمز رنگ دارد.

همانطور که در مقدمه اشاره شد از این گیاه به دلیل بلند بودن و آویخته بودن ساقه‌ها معمولا در سبدهای آویزان استفاده می‌شود و به همین دلیل یکی از اسامی آن بخصوص برای گونهA. speciosus  گیاه سبدی یا Basket plant است. البته ساقه‌های این گیاهان را بر روی قیم نیز می‌توان هدایت کرد اما به شکل آویخته گلدهی بهتری خواهد داشت. نام دیگر این گیاه پیچ رژ لب Lipistick vine است. زیرا در انواع متداول این گیاه کاسه گل به هم پیوسته است و گل قرمز رنگ از میان آن بیرون می‌آید و تداعی کننده رژ لب خانمها است!  توجه کنید که گیاهان جوان گلدهی چندانی ندارند و باید صبر کنید تا کمی بزرگتر شوند و گلدهی آنان افزایش یابد اما گیاهی که بالغ و چند ساله است ممکن است به دلایل مختلف گلدهی اندکی داشته باشد که در ادامه این مشکلات بررسی شده اند.گلهای گیاه اشینانتوس در اواخر تابستان و اوایل پاییز شکوفا می‌شوند.

آبیاری: در فصل گرم خاک را همیشه مرطوب اما نه خیس و غرقابی نگهدارید و گیاه در هوای گرم نباید خشکی ببیند. اما با کاهش درجه حرارت محیط بهتر است در بین هر دو عمل آبیاری خاک سطح گلدان خشک شود و سپس گیاه آبیاری شود. اما گیاه بخصوص در روزهای گرم نباید خشکی ببیند. بنابراین آبیاری 4-3 بار در هفته در تابستان و هفته‌ای یک مرتبه در زمستان کافی است. آبیاری بیش از اندازه موجب زرد شدن و ریزش برگهای گیاه می‌شود. به چنین گیاهی مدتی کمتر آب دهید تا شاهد رشد برگهای جدید باشید سپس حجم آب مصرفی را بیشتر کنید. اگر در هنگام آبیاری از آب ولرم استفاده کنید نتایج بهتری از رشد این گیاه بدست می‌اید. اشینانتوس دارای دوره استراحت نیز است که بعد از دوران گلدهی استراحت خود را طی می‌کند. در این زمان که موقع مناسبی نیز برای هرس می‌باشد باید حجم آب کمتری را برای گیاه استفاده کرد. زمان استراحت این گیاه تقریبا اواسط و اواخر پاییز شروع می‌شود. رطوبت هوا بخصوص در روزهای گرم نیز اهمیت دارد. در چنین شرایطی برگسار را روزانه غبارپاشی کنید. رطوبت اندک هوا موجب خشک و قهوه‌ای شدن برگها و حتی سیاه شدن و خشک شدن گلها می‌شود.

نور: مکانی روشن حداقل با روزی چهار ساعت نور اما بدور از نور مستقیم آفتاب بخصوص در روزهای گرم، برای این گیاه مناسب است. نور کم محیط از گلدهی گیاه جلوگیری می‌کند و ساقه‌ها بیش از اندازه بلند و نازک و فاصله برگها بر روی ساقه‌ها افزایش می‌یابد. اگر نور محیط کم است می‌توانید از نور مصنوعی همانند لامپهای فلئورسنت استفاده کنید تا گلدهی تحریک شود. نور شدید نیز مانع از گلدهی مناسب این گیاه خواهد شد. نور مستقیم نیز موجب خشکیدن و قهوه‌ای شدن برگها و ریزش آنان می‌شود. هر مقدار که نور شدید تر است سعی کنید تا گیاه آب بیشتری مصرف کند.

دما: دمای 29-21 درجه سانتیگراد در طی روز و 21-18 درجه سانتیگراد در طی شب برای این گیاه مناسب است. گاهی نیز دمای 24-16 درجه به شکل عمومی برای این گیاه مناسب معرفی شده است. دمای محیط اطراف این گیاه نباید از 16-15 درجه سانتیگراد پایین‌تر بیاید. در این دما برگها حالتی افتاده می یابند. و اگر دما به 10 درجه سانتگراد برسد برگها قرمز تیره می‌شوند  و می‌ریزند. هوای گرم نیز موجب پژمرده شدن برگها می‌شود. گاهی با وجود اینکه گیاه خاکی مرطوب دارد و به خوبی آبیاری شده است اما به دلیل بالا بودن دمای هوا پژمرده می‌شود. تنها راه حل انتقال گیاه به مکانی است که خنک‌تر باشد.

خاک: از خاکی غنی و سبک و با زهکش خوب باید استفاده کرد. استفاده از مخلوط شن و پیت موس محیط مناسبی را ایجاد می‌کند. کاهش رشد و گلدهی گیاهان بالغ ممکن است به دلیل کمبود مواد غذایی باشد. جهت کوددهی می‌توان در طی فصل رشد (بهار و تابستان) از کودهای مخصوص گیاهان زینتی هر دو الی چهار هفته استفاه کرد. تعویض گلدان این گیاه هر 3-2 سال یک بار لازم است و هر ساله این عمل را انجام ندهید. زیرا این گیاه دوست دارد تا ریشه‌هایش متراکم‌ باشند و این مسئله به گلدهی اشینانتوس کمک می‌کند. وجود خاک شور موجب از بین رفتن ریشه ها و از بین رفتن گیاه می شود. این مشکل در خاکهایی پیش می‌آید که از کودها بیش از اندازه استفاده می شود. راه حل این مسئله عوض کردن خاک گلدان است.

تکثیر:از قلمه چوب نرم برای تکثیر این گیاه می توان استفاده کرد. بهتر است تا گیاه مادری را قبل از تهیه قلمه برای چند روز به خوبی ابیاری کرد تا قلمه‌های آبدار و مناسبی بدست آید. از ساقه‌های تازه رشد کرده و بدون گل گیاه در فصل بهار و یا اوایل فصل تابستان قلمه‌هایی با طول 15-10 سانتیمتر و یا چهار جفت برگ تهیه می‌شوند. برگها پایین جدا می‌شوند و قلمه  در مخلوط مساوی از پیت موس و ورمی‌کولایت (و یا  پرلایت) مرطوب کاشته می‌شوند. قلمه‌های این گیاه حتی در آب نیز ریشه می دهند که البته استفاده از مخلوطهای گلدانی توصیه می شود. گیاهانی که در آب ریشه می‌دهند ممکن است بعد از انتقال به محیط خاکی رشد خوبی نداشته باشند. ریشه‌دهی قلمه ها در حدود دو هفته زمان می‌برد. برای حفظ رطوبت قلمه‌ها در طی دوران ریشه دهی می‌توان بر روی آنان پلاستیکی شفاف کشید تا رطوبت اطراف آنان باقی بماند. همچنین اگر گیاهان مادری در 21 درجه سانتیگراد نگهداری شوند در مقایسه با دمای 26-23 درجه سانتیگراد، قلمه های تهیه شده از آنان زودتر به گل خوهند نشست.خوابانیدن روش دیگر تکثیر این گیاه است. در خاک گلدان می‌توان گودالی کوچک حفر کرد و ساقه‌ گیاه را که از یک طرف به گیاه مادری متصل است در گلدان خوابانید و روی آن را مخلوط خاک پوشاند. خاک همواره باید مرطوب نگهداشته شود. زمانی که ساقه خوابانده شده ریشه دادند می‌توان آنان را از گیاه جدا کرد و به شکل گیاهی مستقل در گلدانی جداگانه کاشت. از بذر این گیاه نیز در تکثیر آن استفاده می‌شد. بذرها را در بستر کاشت قرار دهید اما روی آنها را نپوشانید. دمای مورد نیاز برای جوانه‌زنی بذرها 24-23 درجه سانتیگراد است و 12-10 روز زمان می‌برد تا بذرها جوانه بزنند.

آفات و بیماری: شته می‌تواند موجب بد شکل شدن نواحی جوان گیاه و در موارد حلمه شدید، موجب کوتاهی قامت گیاه شود. بر اثر ماده چسبناک عسلک برگهای گیاه چسبناک می‌شوند. شپشک آرد آلود بر روی نواحی زیرین برگها و بر روی ریشه‌ها می‌تواند فعالیت کند. گیاه ضعیف می‌شود  و در موارد آلودگی شدید ممکن است گیاه از بین برود. این حشره نیز ماده چسبناک عسلک را تولید می‌کند. کنه‌های گیاهی موجب زرد شدن برگسار و کاهش رشد رویشی گیاه می‌شوند. برگهای جوان چروکیده و شکننده می‌شوند و ممکن است از بین بروند.  تریپسها موجب پیچیده شدن و بدشکل شدن برگها و ظهور رگه‌های خاکستری - نقره‌ای در نواحی می‌شوند که از آنجا تغذیه کرده‌اند. تریپس می‌تواند ویروس  لکه‌حلقوی پژمردگی گوجه فرنگی را به این گیاه منتقل کند. اگر تعداد آفات اندک است با تکه پارچه‌ای مرطوب آنان را از روی گیاه بردارید و اگر شدت حمله آنان زیاد است از سموم آفت‌کش سیستماتیک استفاده کنید. کپک بوترتیس بخصوص بر روی برگهای پایین قلمه‌ها ظاهر می شود. زخمهای آبدار تشکیل می‌شود که تبدیل به لکه‌های سیاه رنگ می‌شوند که به تدریج تمامی پهنک برگ را دربر گرفته و شاید گلها را نیز گرفتار سازد. در نهایت نواحی آلوده با لایه ای پودری و خاکستری پوشانده میشوند. برای جلوگیری از شیوع این بیماری باید از مرطوب شدن برگسار در زمان آبیاری جلوگیری شود . این بیماری در هوای سرد و مرطوب بیشتر شیوع می‌یابد و در صورت لزوم از سموم قارچکش استفاده شود. لکه برگی از دیگر بیماریهای قارچی این گیاه است. لکه‌ها به شکل نواحی ابدار ظاهر می شوند و به تدریج بزرگ و قهوه‌ای می‌شوند. لکه‌ها حاشیه‌ای ارغوانی قرمز می‌یابند و مرکزی زرد رنگ در آن تشکیل می‌شود. ریزش برگ ممکن است روی دهد. باید از مرطوب شدن برگسار حین آبیاری و ابیاری بیش از اندازه گیاه خودداری کرد و در صورت لزوم از سموم قارچ‌کش استفاده نمود. در نوع دیگری از بیماری لکه برگی، لکه ها بیشتر در لبه، نوک و یا نواحی رگبرگی آسیب دیده در برگها بوجود می‌آیند. نواحی آلوده قهوه‌ای تیره و آبدار می‌شوند. در این نوع لکه برگی نیز باید از خیس شدن برگها جلوگیری کرد و در صورت لزوم از سموم قارچکش استفاده کرد. سوختگی ریزوکتونیا موجب می‌شود تا پوششی قهوه‌ای رنگ نواحی از گیاه را در بر گیرد. این پوشش بر روی سطح بستر کاشت نیز ممکن است مشاهده شود. سوختگی جنوبی تمامی قسمتهای گیاه را می‌تواند مبتلا کند اما اکثرا بر روی ساقه و برگ دیده می‌شود. بر روی ساقه نواحی آبدار و زخمهای نکروزه در نزدیکی سطح خاک دیده می‌شود. ساقه در نهایت میپوسد و پژمرده می‌شود.

هرس: گیاه اشینانتوس سالی یک مرتبه و بعد از فصل گلدهی هرس می‌شود. برخی از ساقه‌‌ها که خیلی بلند شده اند کوتاه می‌شوند طوری که 13-11 سانتیمتر از آنان باقی بماند. جوانه‌های جانبی موجود بر روی این ساقه‌ها رشد کرده و ساقه‌های بیشتری را بوجود می‌آورند. از آنجایی که گلها در نوک ساقه‌ها شکل می‌گیرند سرزنی ساقه‌های این گیاه قبل از زمان گلدهی می‌تواند موجب کاهش گلهای این گیاه شود. بنابراین از این کار خودداری کنید.