معرفی گیاه - آلوئه‌ورا Aloe vera

آلوئه‌ورا با نام علمی Aloe vera به خانواده Xanthorrhoeaceae و راسته Asparagales تعلق دارد و احتمالا بومی  نواحی شمالی قاره آفریقا است. در جنس آلوئه حدود 500 گونه گیاه گوشتی گلدار با اندازه های متفاوت (از گاهی با اندازه چند سانتیمتر تا گیاهی غول آسا با  قطر تنه حدود 1متر) وجود دارد و آلوئه ورا یکی از گونه های این جنس است و گیاهی بدون ساقه و یا با ساقه بسیار کوتاه است که حداکثر 100-60 سانتیمتر ارتفاع می‌یابد

برگهای سبز و سبز-خاکستری رنگ آن ضخیم و آبدار هستند. یک برگ بالغ 10-7 سانتیمتر عرض و 2-1.5 کیلوگرم وزن دارد در برخی نمونه های این گیاه لکه‌های سفید رنگی بر روی سطح ساقه(البته در صورت وجود ساقه) نیز مشاهده می‌شود. حاشیه برگها دندانه دار است و گاهی تیغهای تیز و کوچکی در حاشیه برگها وجود دارد. گلهای آویخته آن  در تابستان و بر روی ساقه گل به طول 90 سانتیمتر شکوفا می شوند. این گیاه می‌توان در گلدان کاشت و به عنوان گیاهی زینتی از آن نگهداری کرد. از اسامی انگلیسی این گیاه می‌توان به این موارد اشاره کرد: Aloe,burn plant, lily of the desert,elephant's gall

آبیاری: آلوئه ورا گیاهی گوشتی است و آب را در بافتهای خود نگه می‌دارد بنابراین به حجم زیادی از آب در هنگام آبیاری نیاز ندارد. در واقع این گیاه خشکی را به خوبی تحمل می‌کند اما حجم بیش از اندازه آب موجب افتادگی، زردی و یا قهوه‌ای شدن برگها (که ابتدا از نوک و حاشیه برگها شروع می‌شود )و در نهایت پوسیدگی برگسار می‌شود. بین هر دو نوبت آبیاری اجازه دهید تا سطح خاک خشک شود و بعد گیاه را آب دهید. در طی فصول سرد فعالیت و رشد گیاه کاهش می یابد بنابراین به آب کمتری نیاز دارد و بگذارید به غیر از سطح خاک، لایه های زیرین نیز تا تقریبا رطوبت خود را از دست بدهد و بعد به گیاه مقداری آب دهید. با رسیدن فصل بهار و شروع رشد مجدد گیاه، میزان آب را افزایش دهید. کمبود آب و خشکی کشیدن گیاه موجب باریکی و پیچش برگهای گیاه می‌شود. آبیاری بیش از اندازه نیز موجب کاهش رشد گیاه، افتادگی برگهای گیاه و پوسیدگی گیاه خواهد شد. مسئله دیگر کیفیت آب است. بهتر است که آب را 24 ساعت به کناری گذاشته و بعد مصرف کنید این کار موجب کاهش میزان کلر موجود در آب خواهد شد و از آب نسبتا ولرم برای آبیاری گیاه استفاده کنید.

دما: دمای 24-18 درجه سانتیگراد برای رشد این گیاه مناسب است. به دلیل اینکه 95٪ بافت برگهای آلوئه ورا از آب تشکیل شده است این گیاه در برابر سرمازدگی بسیار حساس است. محیط سرد موجب افتادگی برگهای گیاه می‌شود بنابراین دمای فصول سرد را باید بیش از 7 درجه سانتیگراد نگهداشت.

نور: مکانی روشن و آفتابی را دوست دارند و گفته می شود که حداقل روزانه به 6 ساعت نور آفتاب نیاز دارد و این نور بهتر است که نور صبح باشد یعنی زمانی که محیط هنوز گرم و داغ نشده است. بنابراین گلدان را نزدیک یک پنجره آفتابگیر بگذارید تابش شدید اشعه آفتاب در روزهای بسیار گرم تابستان به برگها آسیب وارد می‌آورد و بسته به شدت نور و مدت زمان گذاشتن گیاه تحت این شرایط علائمی همچون بروز لکه های نارنجی و قهوه‌ای بر روی برگها و یا قهوه‌ای شدن و سوختن حاشیه برگها و یا تمامی برگ اتفاق خواهد افتاد . همچنین در مکانهایی با  نور کم برگها به جای آنکه محکم و رو به بالا قرار بگیرند حالتی افتاده می‌یابند و رشد گیاه نیز کاهش می‌یابد. این گیاه را با فرا رسیدن تابستان می‌توان به محیط بیرون از خانه و مکانهای آفتابی منتقل کرد اما باید این کار را مرحله به مرحله و به  تدریج انجام داد. اگر به شکل  ناگهانی گیاه  را به مکانی با نور مستقیم و طولانی مدت منتقل کنیم برگها آسیب خواهند دید. لازم به ذکر است که برخی از پرورش دهندگان تابش اشعه مستقیم آفتاب را فقط در طی فصول پاییز و زمستان صلاح می‌دانند یعنی زمانی که از گرمای هوا کاسته شده است. با تمامی این تفاسیر به نظر می‌رسد که مسئله تابش مستقیم نور به برگها آلوئه ورا به دمای هوا و عادات گیاه  بستگی داشته باشد. هر مقدار هوا گرمتر باشد می بایست مکانی پر از نور اما محافظ از اشعه مستقیم آفتاب برای آن تهیه کرد و هر مقدار که گیاه به اشعه مستقیم آفتاب عادت نداشته باشد به این مسئله حساسیت بیشتری از خود نشان می‌دهد.

خاک: به خاکی با زهکش خوب و سبک نیاز دارد  بنابراین کاربرد شن، سنگ ریزه و پرلایت در مخلوط بستر کاشت این گیاه توصیه می‌شود. به عنوان مثال می‌توان از یک قسمت شن درشت + دو قسمت خاک گلدانی (خاک معمولی) و یا برای تحریک رشد بیشتر آن از 1 قسمت خاک معمولی+ یک قسمت شن+ یک قسمت خاک برگ استفاده کرد. بکارگیری 5-3 سانتیمتر سنگریزه در انتهای گلدان و بر روی منافذ کف گلدان، به زهکش بهتر بستر کاشت این گیاه کمک خواهد کرد. خاکی که بسیار قلیایی باشد موجب کاهش رشد این گیاه خواهد شد. بکارگیری آبهایی با میزان بالاای املاح و یا بکارگیری ترکیبات کلسیم در زمان تهیه بستر کاشت از جمله موارد قلیایت بستر کاشت این گیاه هستند. تعویض گلدان را زمانی انجام دهید که به دلیل رشد پاجوشها ، تراکم گیاه افزایش یافته است و فضای کافی برای تمامی آنها وجود ندارد و یا زمانی که ریشه های گیاه از منافذ انتهایی گلدان بیرون آمده‌اند. قطر گلدان را می‌توان بر اساس طول برگها در نظر گرفت به بیان دیگر قطر گلدان نصف طول برگها است. یعنی اگر برگ گیاه شما حدود 30 سانتیمتر طول دارد ، گلدانی با قطر 15 سانتیمتر مناسب است.

برای گیاه آلوورا کوددهی را سالی یک مرتبه و در بهار توصیه کرده اند .برای کوددهی می‌توان از کودهایی که میزان فسفر بیشتری دارند همانند فرمول 10-40-10 البته با نصف غلظت معمول، استفاده کرد تا رشد زایشی و گلدهی گیاه نیز تحریک شود. اما در محیطهای خانگی که اکثرا رشد برگها مورد توجه است بکارگیری کودهایی با میزان بیشتر فسفر لزومی پیدا نمی کند و می‌توان از کودهایی 10-10-10 هر دو ماه یکبار استفاده کدر. کوددهی بیش از اندازه موجب کاهش رشد این گیاه خواهد شد بنابراین اگر تمایل دارید که هر ماه به این گیاه کود دهید غلظت کود 10-10-10 را به نصف کاهش دهید.

آفات و بیماری: شته از جمله آفات این گیاه است که در اثر مصرف شیره و زخمی کردن پوست گیاهان موجب کاهش رشد و ضعف گیاه و همچنین زرد- قهوه‌ای شدن و چروکیدگی برگهای گیاه می شود. همچنین شته یکی از عوامل اصلی انتقال عوامل بیماریزا در گیاهان است. حشرات سپردار از شیره گیاه استفاده می‌کنند و موجب کاهش رشد گیاه خواهند شد. همچنین به دلیل سپر تیره رنگی که دارند موجب ظاهر نامناسب گیاه می‌شوند. کنه تار عنکبوتی نیز از شیره گیاه تغذیه کرده و علاوه بر ایجاد نقاط زرد رنگ بر روی برگها به تدریج موجب زردی تمامی برگ و پژمردگی آنان می‌شود و در نقاطی از گیاه نیز شبکه های تار بوجود می‌ارود. شپشک آردآلود بخصوص در ناحیه اتصال برگها به یکدیگر و یا در سطح خاک مکانی که گیاه با خاک تماس دارد جمع می‌شوند  کپک سیاه یکی از بیماریهای قارچی این گیاه است . در گیاهانی که شته شپشک آردآلود و مگس سفید فعالیت می‌کنند به دلیل تولید عسلک سطح برگ چسبناک می‌شود و بعد از مدتی این سطح چسبناک با قارچ دوده ای یا سیاه پوشانده می‌شوند. قارچ از عسلک تغذیه می‌کند. این بیماری بیشتر باعث ظاهر ناخوشایند گیاه می‌شود تا بتواند آنرا از بین ببرد. پوسیدگی طوقه و پایین ساقه گیاه بیماری دیگر آلوئه ورا است و زمانی اتفاق می‌افتد که بستر گیاه مرطوب باقی بماند . برگها زرد می‌شوند و ساقه می‌پوسد. باید گیاه را از گلدان در آورده و نواحی پوسیده را جدا کنید . برای حدود یک روز گیاه را در مکانی خشک و بدور از نور مستقیم آفتاب قرار دهید که تا حدودی رطوبت را از دست بدهد. سپس با قارچکشهای مناسب گیاه را درمان کرده و در گلدانی جدید آن را بکارید. زنگ بیماری دیگر این گیاه است که بر اثز آن لکه های کوچک قهوه ای یا سیاه رنگ بر روی برگها ظاهر می‌شوند. این بیماری  مرگبار نیست اما به ظاهر گیاه آسیب وارد می کند. باقی ماندن رطوبت بر روی برگسار گیاه و نور کم محیط از جمله دلایل تحریک کننده این بیماری است. پوسیدگی باکتریایی برگ بیماری دیگری است که موجب نواحی تیره رنگ و آبداری را بر روی پایه برگها بوجود می‌آورد . برگ به تدریج زرد می‌شود و می‌پوسد و گیاه از بین می‌برد. آبیاری بیش از اندازه گیاه از جمله دلایل تشدید کننده این بیماری است. لکه برگی قارچی و باکتریایی نیز بخصوص اگر خیس و مرطوب شدن برگها به شکل پی در پی انجام گیرد می تواند ظهور کند. لکه های سیاه یا قهوه ای رنگی در طول برگها شکل یمیگیرد و نوک برگها پژمرده و قهو ه ای می شود. عدم خیس شدن برگها و همچنین استفاده از قارچکشهای حاوی مس می تواند بر روی این بیماری موثر باشد.

تکثیر: از طریق جدا کردن پاجوشهای موجود در کنار گیاه مادری به راحتی تکثیر می‌شود. در زمان تعویض گلدان می‌توان پاجوشها را که 10-8سانتیمتر طول دارند جدا کرد و در گلدانی جداگانه به عنوان گیاهی مستقل کاشت. گیاهچه ها را تا یک سوم ارتفاع آنان در بستر کاشت قرار دهید. بعد از قرار دادن گیاهچه ها در گلدان نباید به آنها زیاد آب داد. مقداری چروکیدگی برگهای گیاهچه ها در هفته اول عادی است. برخی از پرورش دهندگان تا زمان استقرار این گیاهچه ها فقط سطح خاک را غبارپاشی می‌کنند. اگرچه برخی دیگر بعد از کاشت مقداری گیاهان جوان را آب میدهند و بعد به مدت 3-1 هفته آبی به آن نمی‌دهند و اظهار می‌دارند که این عمل برای تحریک گیاه جوان به تولید ریشه است و اگر در طی این مدت زمان گیاهچه‌ها خاکستری و یا تا حدودی قهوه‌ای شد ایرادی ندارد و با مشاهده نشانه‌های رشد گیاه و از سر گرفتن آبیاری رنگ برگسار مجددا سبز خواهد شد. اما به نظر می‌رسد آبیاری نکردن گیاهان جوان برای این مدت طولانی موجب از دست دادن میزان قابل توجهی از آب بافتها و پژمردگی و خمیدگی و گاهی شکستن برگها آن از ناحیه خمیدگی شود. بنابراین بهتر است تا به گیاهان جوان مقدار  اندکی آب داد در حدی که بستر کاشت خشک نشود. همچنین در طی این مدت گیاه را در مکانی بدور از اشعه مستقیم آفتاب و یا مکانهای بسیار گرم نگهدارید تا آب بافتها بیش از حد تبخیر نشود.

هرس: برگهای قدیمی را می‌توان با کمک یک چاقوی تیز از نزدیکی سطح خاک قطع کرد. همچنین برگهای آسیب دیده و ناسالم را می‌توان جدا کرد. جدا کردن پاجوشها نیز به کنترل اندازه گیاه کمک می‌کند.

توجه: اگر از ژل موجود در برگهای آلوئه‌ورا می‌خواهید استفاده کنید توجه داشته باشید که شیره زرد رنگ که بلافاصله در زیر پوشش سبز رنگ برگ قرار دارد سمی است و در برخی از افراد می‌تواند حساسیت ایجاد کند. بنابراین ابتدا تمامی پوشش پوست را از مابقی برگ (قسمتهای داخلی) جدا کنید و از ژل تمیز و شفاف درون برگها استفاده کنید.